Εγώ έμαθα και διδάχτηκα τον χορό Γαργηττό από τον Δάσκαλο όλων των Ζακυνθινών Άγγελο Βισβάρδη στον τότε πολιτιστικό σύλλογο Βουγιάτου το 1994. Γέννημα θρέμα του Βουγιάτου Ζακύνθου ήταν αδύνατον να μην ασχοληθώ και να μην μάθω τον “Γαργηττό του Μπουγιάτου”. Στο Βουγιάτο παλιά ήταν και υπήρχαν οι καλύτεροι χορευτές στο νησί. Όταν πήγαιναν σε πανηγύρια η κατέβαιναν στην “χώρα” (η πόλη της Ζακύνθου) από το καλόγουστο ντύσιμο τους και το σοβαρό τους ύφος έλεγαν πάντα, “αυτός είναι απ’το Μπουγιάτο η έρχονται οι Μπουγιαταίοι”…
Θα σας παρουσιάσω τον χορό με τους κατά επί σειρά ετών μελετητών και λαογράφων του Γιαργηττού.
Ο χορός γιαργηττός η διαργητός η διαγυρτός η “χορός του Θησέα”> αποτελεί μια από εκείνες τις περιπτώσεις των χορών που οι κατά καιρούς μελετητές – ερευνητές βρήκαν πρόσφορο έδαφος να επισημάνουν την αρχαιοελληνική καταγωγή του (στα πλαίσια της ιστορικής συνέχειας) η να απορρίψουν, με βάση νεότερα δεδομένα, την οποιαδήποτε σχέση του με παλαιότερες μορφές έκφρασης.
Στην δημοτική βιβλιοθήκη Ζακύνθου σώζεται ένα μέρος από το χειρόγραφο κώδικα του Δ. Βαρβιάνη. Στις ελάχιστες σελίδες που σώθηκαν απεικονίζεται ένας χορός με σχετική χορογραφία, καθώς επίσης και μουσική παρτιτούρα του χορού οπού φέρεται να φέρει την ονομασία “Διαργηττό η μπάλο ντι τεζέο”, που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει “χορός του Θησέα”.
Αφορμή για τις μελέτες γύρω από τον χορό γιαργυττό έδωσε το σωζόμενο χειρόγραφο κείμενο “Χρονικά” του Διονύσιου Βαρβιάνη, γραμμένο περίπου το 1840.
Επόμενος διαχρονικά μελετητής, όχι μόνο των χορών αλλά και της λαογραφίας του νησιού, είναι ο αρχιδούκας της Αυστροουγγαρίας Erzhherzog Ludwiq Salvator*. O αρχιδούκας ως περιηγητής είχε επισκεφθεί τη Ζάκυνθο το 1901 και το 1902 με τη θαλαμηγό του <<Nixe>> και στο μεγάλο χρονικά διάστημα που έμεινε στην Ζάκυνθο ασχολήθηκε πάρα πολύ με την ιστορία, τη λαογραφία και τη γεωλογία του νησιού. Όλες αυτές τις εμπειρίες του τις έγραψε σε ένα βιβλίο στα γερμανικά το 1904 με τίτλο <<ΖΑΝΤΕ>> όπου γίνεται αναφορά στον γιαργυττό.
Επόμενος διαχρονικά μελετητής του χορού είναι ο καθηγητής της ελληνικής μουσικής Κ.Α. Ψάχος ο οποίος επισκέφθηκε την Ζάκυνθο μετά προτροπή του ιστοριοδίφη Λεωνίδα Ζώη, για να ασχοληθεί με την περιγραφή ενός “εθνικού χορού” όπως ο ίδιος ο Λ. Ζώης έλεγε που βρισκόταν γραμμένος στο <<Χρονικό>> του Βαρβιάνη. Ο Κ.Α Ψάχος μελέτησε το “Χρονικό” το 1931.
Ο Ζακυνθινός νομομαθής Δ. Δάσης φαίνεται να είναι κατά σειρά ο επόμενος μελετητής του χορού. Σε επιστολή του απάντηση όλων όσων έγραψε για το γιαργυττο ο Κ.Α Ψάλος επισημαίνει και διορθώνοντας τον Κ.Α Ψάλο, το διαργ-υ-το τον γραφεί Διαργ-ι-το η Γιαργ-ι-το και συμπληρώνει ότι στα Ιταλικά λέγεται BALLO DI TESEO.
Το 1949 ο μουσουργός και μουσικολόγος Ιωσήφ Γκρέκας γράφει για το Γιαργηττό τα εξής: «Γιαργυττό η χορός του θησέως, σε ρυθμό ¾ και 6/8. Ήταν ο λαϊκότερος χορός της Ζακύνθου, τον χόρευαν περισσότερο στις ορεινές περιοχές στους γάμους και στα πανηγύρια με τα ταμπουρλονιάκαρα. Γι αυτό και εχουν γραφτεί πολλά από πολλούς. Κατά την γνώμη μου η λέξη (γιαργηττό) προέρχεται από την ονομασία ενός αρχαίου δήμου της αττικής, τον Γαρηττό. Είναι λέξη προελληνική, όπως οι λέξεις : Υμηττός, Λυκαβηττός, Αρδηττός κ.α. Σήμερα η ονομασία αυτού του δήμου σώζεται μόνο ως τοπωνύμιο στα νοτιοδυτικά της Πεντέλης, εκεί ακριβώς που ο θησεύς όταν γύρισε από την Κρήτη μετά τον φόνο του μινώταυρου ήλθε σε σύγκρουση με τα ξαδέλφια του τους πενήντα παλλαντίδες καθώς αναφέρει ο Πλούταρχος ( Θησεύς ΧΙΙΙ ). Εκεί ο θησεύς έκανε καθαρτήριο θυσία στον Δία μειλίχιο και εχόρευσε. Υποστηρίζεται ότι το χορό αυτό τον έφεραν στην Ζάκυνθο το 1669 πρόσφυγες από την Κρήτη».
O Άγγελος βισβάρδης είναι ο επόμενος κατά σειρά χρονικά μελετητής του γιαργυττου. Είναι καθηγητής φυσικής αγωγής , Ζακυνθινής καταγωγής και ζει στην Ζάκυνθο. Το 1988 στο 2ο παγκόσμιο συνέδριο Λαϊκής τέχνης (ΔΟΛΤ) που έγινε στην Λάρισα από 6-12/7/1988 με θέμα “η έρευνα του Λαϊκού χορού” παρουσιάστηκε ανακοίνωση με θέμα “Ο γιαργυττός χορός της Ζακύνθου”. Η εργασία αυτή βασίζεται και σε μικρή επιτόπια έρευνα με βιντεοσκόπηση των ηλικιωμένων χορευτών, αδελφών Λούγαρη που κατοικούσαν (γιατί δεν βρίσκονται στην ζωή) στο χωριό Βουγιάτο ( Μπουγιάτο ) και αναφέρεται και στα γραπτά κείμενα για το χορό γιαργυττό που υπήρχαν μέχρι εκείνη την εποχή (1988).
Ο Νίκος Κεφαλληνός καθηγητής φυσικής αγωγής είναι από τους τελευταίους μελετητές των χορών της Ζακύνθου.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΧΟΡΟΥ
Πρόκειται για τριμερή μορφή χορού. Σήμερα μας είναι γνωστά τα δύο πρώτα μέρη, το τρίτο μέρος έχει χαθεί στο διάβα του χρόνου. Ως εισαγωγή στο μουσικό μέρος που προηγείται του χορού, ο πρωτοχορευτής κάνει μια στροφή στο χώρο περπατώντας εκεί όπου πρόκειται να χορέψει έχοντας τα χέρια ανοιχτά σχεδόν σαν να χαιρετά τους παρευρισκόμενους. Είναι σαν μια προθέρμανση για αυτό που θα ακολουθήσει. Στην συνέχεια ο πρωτοχορευτής χτυπά τα δύο πόδια σταυρώνοντας το δεξί πάνω από το αριστερό και τεντώνοντας τα χέρια του αρχίζει να κάνει τρία βήματα (τσαλιμάκια) προς το κέντρο του χώρου οπού βρίσκεται για να σταυρώσει ξανά τα πόδια του για μεγάλο άλμα και με ένα δεύτερο άλμα να σταυρώσει τα πόδια του ξανά, κάνοντας και επιτόπια στροφή προς την αντίθετη κατεύθυνση και με τις ίδιες κινήσεις επιστρέφει στην αρχική του θέση. Η όλη διαδικασία επαναλαμβάνεται τρεις φορές και μετά την Τρίτη φορά ο πρωτοχορευτής έρχεται στην αρχή του ανοιχτού κύκλου των χορευτών και αφού πιαστεί μαζί τους χορεύει ένα συρτό που μοιάζει αρκετά με τον σημερινό συρτό των 7/8 και ιδιαίτερα με το σχολικό (2,6 πίσω) χωρίς όμως σταυρώματα στα πόδια αλλά με κλείσιμο και σταμάτημα στην προσοχή. Ο συρτός γίνεται τρεις φορές και μετά επαναλαμβάνεται ξανά το πρώτο μέρος. Το τρίτο μέρος σύμφωνα με πληροφορίες που υπήρχε στο χορό έχει χαθεί στο πέρασμα των χρόνων. Έτσι η προσθήκη του λαβυρινθικού σχήματος όπως είναι αποτυπωμένη στο <<ΧΡΟΝΙΚΟ>> έδινε την λύση και φυσικά τη θεαματικότητα που έπρεπε να έχει ο χορός. Η λαβή του χορού όσον αφορά το δεύτερο μέρος είναι με τα χέρια κάτω. Ο χορός χορεύεται ΜΟΝΟ από άντρες και η φορά του στο δεύτερο μέρος είναι προς τα δεξιά σε κυκλικό σχήμα.
Υ.Σ. : Υπάρχει και υποτιθέμενο τραγούδι για τον χορό Γαργηττό.
Τα στοιχεία αυτά τα βρήκα στο βιβλίο του Διονύση Γ. Κάρδαρη <<Χορευτικές αναζητήσεις στην Ζάκυνθο>> κεφάλαιο 4.11 σελίδες 93 – 107 εκδόσεις ΕΝΤΎΠΟ, ΖΑΚΥΝΘΟΣ 2006.
Σπύρος Σκιαδόπουλος
*Φώτο ο Λ. Σαλβαδόρ παίζοντας ανιάκαρα από την έκδοση ΖΑΝΤΕ. Πράγα 1904
Βιογραφικό Σπύρου Σκιαδόπουλου
2017- σήμερα: Χοροδιδάσκαλος παραδοσιακών χορών
2009- σήμερα : Ναυτικός- Θαλαμηπόλος Α’ στην εταιρεία Levante Ferries
Εκμάθηση παραδοσιακών χορών
●Πολιτιστικό σύλλογο Βουγιάτου 1994-1999 : Χοροδιδάσκαλος Άγγελος Βισβάρδη, όπου του δίδαξε τον αρχαιότερο χορό ‘’Γιαργητό’’ (διασώθηκε το 1953 στο χωριό Βουγίατο)
●Πολιτιστικός σύλλογος ‘’Σαρακινάδο’’ 1999-2009: Χοροδιδάσκαλος Άγγελος Τετράδης
●Πολιτιστικός σύλλογος ‘’Μανώλιες’’ 2016-2017 ως πρωτοχορευτής: Διδασκαλία Αθηνά Δεπόντη
Διδασκαλία παραδοσιακών χορών
●Ομάδα Ελληνικού Παραδοσιακού Χορού “Ο Σύρτης” Βουγιάτο, 2018- σήμερα
●Πολιτιστικός Σύλλογος Μαχαιράδου Η Αγία Μαύρα, 2017-2019
●Πολιτιστικός Σύλλογος Κατασταρίου Μορφές, 2018-2019
●Πολιτιστικός Σύλλογος Βολιμών, 2018-2019
●Πολιτιστικός Σύλλογος Κάτω Γερακάρι “Ευαγγελίστρια”, 2023
●Πολιτιστικός Σύλλογος Λιθακιάς, 2024
Συμμετοχές σε παραστάσεις
● Έχει συμμετάσχει σε πολλά διεθνή Φεστιβάλ χορού σε Ελλάδα και εξωτερικό
● Έλαβε μέρος σε σχολικούς μαθητικούς αγώνες παραδοσιακού χορού με μαθητές- χορευτές του ΤΕΕ Ζακύνθου ως υπεύθυνος χορού από το 1998 έως το 2001 κατακτώντας την πρώτη θέση και τις 4 χρονιές σε τοπικό επίπεδο. Επίσης συμμετείχαν και στους περιφερειακούς αγώνες κατακτώντας την 2η, 3η , 5η , και 4η θέση αντίστοιχα.
● Έχει παρακολουθήσει πλήθος σεμιναρίων από καταξιωμένους χοροδιδασκάλους ανά την Ελλάδα.
●Το 2003 στους μαθητικούς περιφερειακούς αγώνες Επτανήσων διακρίθηκε ως καλύτερος πρωτοχορευτής Ιονίων νήσων και Νοτιοδυτικής Ελλάδας.
●Η αγάπη του για την παράδοση της Ζακύνθου τον οδήγησε σε επιτόπιες έρευνες μελετώντας εκτενώς τα ήθη, τα έθιμα, τους χορούς και τα τραγούδια της. Έδωσε κυρίως έμφαση στο χωρίο Βουγιάτο.
●Την έρευνα του την έχει παρουσιάσει και διδάξει σε πολλές περιοχές της Ελλάδος.
Έχει διδάξει την παράδοση της Ζακύνθου:
1)Θέατρο ελληνικών χορών Δόρα Στράτου
2)Πολιτιστικός συλλογος Άνω Λιουμη
3)Χορευτικό Δήμου Περιστερίου
4)Κέντρο Ελληνικής Τέχνης Αθηνών
5)Πολιτιστικός Σύλλογος Μώλου Φθιώτιδας
6)Χορευτικό Εργαστήρι Νέας Ιωνίας
7)Σωμάτιο παραδοσιακών χορών ΑΣΚΑΥΛΟΣ
8)Ηγέχορος Σύλλογος Πολιτιστικής Κληρονομιάς
9))Σύλλογος Λευκαδιτων Ηλιούπολης
10)Πολιτιστικός Σύλλογος Παραδοσιακοί Δρόμοι
11)Καλλιτεχνικό Εργαστήρι Μελισσίων
12)26ο Σεμινάριο παραδοσιακών χορών στην Αμοργό.
13)Εξωραϊστικός & πολιτιστικός σύλλογος οικισμού Εκτελωνιστών Αλίμου
14)Ένωση Ηπειρωτών Αγίου Δημητρίου Το Κούγκι
15)Σύλλογος Ηπειρωτών Νέας Σμύρνης – Παλαιού Φαλήρου Η Τιτάνη
16)Χορού ενθύμιση – Αχαρνές
Μέλος σε συλλόγους
●2019- σήμερα: Πρόεδρος του Πολιτιστικού & Λαογραφικού συλλόγου Βουγιάτου Ζακύνθου ‘’Ο Σύρτης’’
●2017: εξελεγκτική επιτροπή: Πολιτιστικός σύλλογος ‘’Μανώλιες’’
• 2024 Δημοτικός σύμβουλος Ζακύνθου
