Πως μου θαμπώνεται τον νου, Πανάρχαια μεγαλεία… Φεγγοβολιές οράματα και βιβλική μαγεία…
Τζαμάλες
Οι τζαμάλες η κατά το τοπικό ιδίωμα ‘τζιαμάλες’ η ‘τζώρες’ , είναι έθιμο που μας έρχεται από την Ήπειρο και πρόκειται για τις φωτιές που ανάβουν οι καρναβαλιστές, μετά τον Εσπερινό, συνήθως την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς.
Ο κόσμος συγκεντρώνεται γύρω από την φωτιά και ξεφαντώνει χορεύοντας αλλά και δοκιμάζοντας τα υπέροχα εδέσματα που προσφέρονται μαζί με το τσίπουρο και την ζεστή φασολάδα η οποία αποτελεί παράδοση για την Ήπειρο τις Αποκριές.
Παρά τις χαμηλές θερμοκρασίες και τις βροχές, οι Ηπειρώτες διατηρούν την φωτιά με κούτσουρα και κορμούς δέντρων ως τις πρώτες πρωινές ώρες της Καθαρά Δευτέρας.
Το έθιμο που χάνεται στο βάθος του χρόνου, στηρίζεται στην αρχέγονη πίστη της δύναμης της φωτιάς, η οποία σύμφωνα με την λαϊκή αντίληψη, διώχνει το κακό. Στην ουσία είναι μια ιεροτελεστία εξαγνισμού, που με την πάροδο του χρόνου και ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε εποχής, έχει τον δικό της συμβολισμό. Επί Τουρκοκρατίας οι Γιαννιώτες έπαιρναν ειδική άδεια για την τέλεση του εθίμου, ενώ ο χορός γύρω από την φωτιά εξέφραζε τον πόθο των σκλαβωμένων για λευτεριά.
Το συναντάμε ιδιαίτερα στις γειτονιές και τις πλατείες των Ιωαννίνων αλλά και σε πολλά χωριά της Ηπείρου, που κρατούν τις παραδόσεις και τις μεταλαμπαδεύουν με αγάπη και σεβασμό στην νέα γενιά. Έτσι κάθε χρόνο βλέπουμε να σημειώνονται πάνω από 60 τζαμάλες σε κάθε γωνιά των Ιωαννίνων. Κάθε γειτονιά συναγωνίζεται την άλλη για το ποια θα καταφέρει να έχει την πιο μεγάλη και δυνατή φωτιά αλλά και το πιο ξέφρενο γλέντι.
Οι τζαμάλες λοιπόν αποτελούν ένα από τα λεγόμενα καθαρτήρια έθιμα, με τα οποία επιχειρεί ο λαός να ανοίξει την νέα χρονική περίοδο, αυτήν που στην προκειμένη περίπτωση θα πάρει την σκυτάλη από τον Χειμώνα. Να την “ανοίξει” όμως, όσο δυνατόν με τις καλύτερες προϋποθέσεις που θα του εξασφαλίσουν την ευτυχία, την υγεία και την μακροημέρευση. Άλλωστε, το μέγεθος της φωτιάς και ο τόπος όπου ανάβουν, αποδεικνύει την καθαρτήρια και ευεργετική της δύναμη.
Ανάβουν για το καλό.
